Haddeleme Nedir? Haddeleme Çeşitleri Nelerdir?

05 Kasım, 2021

İmalat sektöründe malzemeler, birden fazla işlemden geçer. Bu işlemler kimi zaman ürüne son şeklini vermek içindir kimi zaman ise ilk uygulanan işlemdir. Bir malzemenin üretilmesi birtakım prosesler gerektirir. Bu proseslerin tamamlanması neticesinde malzeme son halini alır. Günümüzde kullanılan tüm malzemeler, belirli bir işlem neticesinde oluşturulur. En sık kullanılan materyallerden biri çeliktir. Birçok malzemenin temel materyali çeliktir. Çelik, cevherden başlayan ve beraberinde pek çok aşamadan geçerek mevcut haline ulaşan bir malzemedir. Çeliğin geçtiği işlemlerde plastik şekillendirme aşamaları demek mümkündür. Bu aşamalarda yarı mamul adı verilen üretimler gerçekleşir. İmalat sektörünün en temel işlemlerinden biri haddelemedir. Bugün sizlerle haddeleme hakkında bilgiler paylaşacağız. Haddeleme çeşitlerine geçmeden önce haddeleme nedir kısaca değinerek söze başlayalım. Haddeleme nedir kısaca şu şekilde tanımlayabiliriz. Materyalleri şekillendirmek için uygulanan başlıca işleme haddeleme adı verilir. Kütük halde bulunan metal, eksenleri etrafında dönen iki merdane arasından geçer. Merdanenin arasından geçen metal ezilir ve merdaneler arası boşluğun ölçüsünü alır. Merdaneler arasından geçen metal daha sonra basma kuvvetlerinin etkisi altında kalarak bir şekle bürünür. Metalin işlenerek bir şekle bürünmesi işlemine haddeleme adı verilir. Bu ilk aşamada yapılan haddeleme işlemidir. Daha sonra ikinci bir haddeleme işlemi yapılır ki bu noktada da profil, sac, çubuk ya da boru gibi hadde ürünleri elde edilir. Levha, sac ve folyo gibi malzemelerin üretimi, haddeleme işlemleri ile gerçekleşir demek mümkündür. Haddeleme bazı ısıl işlemler barındırır. Bu noktada sıcaklık oldukça önemlidir. Haddeleme, yapılan işlemin sıcaklığına göre soğuk ya da sıcak olmak üzere ikiye ayrılır. Şimdi gelin bu detaylara geçelim.

Sıcak haddeleme nedir?

Haddeleme işleminde sıcaklık önemli bir durumdur. İşlem sıcaklığına göre sıcak haddeleme ya da soğuk haddeleme olarak haddeleme işlemlerini sınıflandırmak mümkündür. Sıcak haddeleme işlemi yapılırken malzemenin kristalleşme sıcaklığının üzerine çıkılır. Diğer bir deyişle sıcak haddeleme, malzemenin yeniden kristalleşme sıcaklığının üzerinde yapılır. Metalin bir saatte yeniden kristalleşmesini tamamladığı sıcaklık “yeniden kristalleşme sıcaklığı” olarak bilinir. Haddeleme sıcaklığı ne kadar yüksek olursa, tane büyümesi de o kadar fazla olur. Bu fazlalık, levhanın mekanik özelliklerinde düşüşe neden olur. Sıcak haddeleme işleminden geçen metalde kalınlık azalabilir. Sıcak haddeleme işleminde ölçü çok hassas olmayabilir. Haddeleme işleminde malzemenin sıcaklığı yüksektir. Bu nedenle haddeleme merdanesinde ısınma oluşabilir. Haddeleme işleminin sağlıklı ve doğru bir şekilde yapılabilmesi için merdane sıcaklığının belirli bir derecenin altında olması gerekir. Bu sıcaklık aşılırsa, merdanelerde ısınma meydana gelecektir. Bu ısınma, beraberinde merdanelerde aşınmayı doğuracaktır. Aşınan merdanelerin de ömrü doğal olarak azalacaktır. Bu nedenle haddeleme işleminde merdane sıcaklığının belirli bir seviyenin altında olması kilit bir önem arz eder. Haddeleme işleminde yağlama da önemlidir. Çünkü bu yağlama işlemi sadece soğutma amaçlı değil, merdane ile malzeme arasındaki sürtünmeyi azaltmak için de yapılır. Dökme demirler, genellikle yaygın olarak kullanılan haddeleme malzemelerindendir. Dökme demirden yapılan merdaneler, bir kalıba dökülür ve üretimi gerçekleşir. Çekik merdaneler de yine aynı şekilde döküm yoluyla üretilebilir. En yaygın tercih edilen haddeleme merdanesi malzemelerinin başında dökme demirlerin geldiğini söylemek mümkündür.

Soğuk haddeleme nedir?

Haddeleme işlemlerinden bir diğeri de soğuk haddelemedir. Soğuk haddeleme işlemi, sıcak haddeleme işleminin tam tersinde işler. Malzemenin yeniden kristalleşme sıcaklığının altında yapılan haddeleme işlemine soğuk haddeleme prosesi adı verilir. Soğuk haddeleme işlemi genellikle 2mm altında bulunan sac malzemenin üretimi için yapılır. Soğuk haddeleme işleminde işlem sıcaklığı oldukça düşüktür. Soğuk haddeleme işlemi en son yapılan işlem olarak bilinir. Genellikle yüksek kaliteli ürün üretimi gerçekleşir. Soğuk haddeleme neticesinde üretilen malzemelerden biri alüminyum folyolardır.

Haddeleme çeşitleri nelerdir?

Haddeleme işlemi, materyalleri şekillendirmek için yapılır. Kütük halde bulunan metal, eksenler etrafında dönen iki merdane arasından geçer ve haddeleme işlemi gerçekleşir. Haddeleme işleminde ürünler farklılık gösterebilir bu nedenle haddeleme çeşitleri de değişir. Haddeleme çeşitlerinden birkaçı ile yazımıza devam edelim. Haddeleme çeşitlerini; termomekanik haddeleme, halka haddeleme, ovalama, dikişsiz boru üretimi şeklinde sınıflandırmak mümkündür. Termomekanik haddeleme sac üretim yöntemlerinden biridir; ince taneli mikro yapıya sahiptir. Halka haddeleme küçük çaplı kalın bir halkadan, çapı daha yüksek bir halka üretimi için gerçekleşir.  Ovalama işlemiyle cıvata üretimi yapılabilir. Malzeme kaybı olmaz, yüksek üretim hızı sağlanır ve yüksek yüzey kalitesi elde edilir.  Haddeleme teknolojisinden yararlanılarak geliştirilen imalat yöntemlerinden biridir. Ovalama yöntemi hızlı bir şekilde kaliteli cıvata ve vida üretimi için uygundur. Ovalama tezgâhları, cıvata imalatında kullanılır. Hurda malzeme kayıpları yok denecek kadar az olur. Boru haddelemede yapılan işlemler neticesinde borunun içyapısı elde edilir.

Haddeleme ne işe yarar?

Haddelemenin amacı ile devam edelim. Sıcak ve soğuk haddeleme işleminin amacı, malzemenin kalınlığını azaltmaktır. Vida dişi açmak, kaynaksız halka üretmek ya da dikişsiz boru üretimi gibi amaçlar için haddeleme işlemi yapılır. Her madde mutlaka bir işlemden geçerek bugünkü haline ulaşır. Bu işlemlerin başında da haddeleme işlemi gelir. Teknolojinin yararlarını her sektörde gözlemlemek mümkündür. Bugün, gelişen teknoloji sayesinde pek çok iş, tezgâhlar ya da makineler sayesinde kolaylıkla yapılır oldu. İş gücünün önemli destekçilerinden biri olan iş makineleri üretim sektörünün olmazsa olmazı haline geldi Haddeleme işlemi için de birtakım tezgâhlardan destek alınır. Haddeleme işlemi haddeleme tezgâhlarında yapılır. Haddeleme tezgâhı şu bileşenlerden oluşur; merdaneler, yataklar, hadde kasası ve merdaneleri döndürmek için millere bağlı olan motorlar. Haddeleme tezgâhları piyasada farklı modelde ve çeşitlerde bulunabilir. Haddeleme tezgâhları fiyatları, makinenin özelliklerine ve markasına bağlı olarak değişecektir. Bu nedenle haddeleme tezgâhı fiyatı için net bir rakam söylemek mümkün olmayacaktır.

Haddeleme merdaneleri nelerdir?

Haddeleme, merdaneler aracılığı ile gerçekleşen bir işlemdir. Merdaneler aracılığı ile haddelenen malzemeler, basınç ile yataklara doğru iletilirler. Hadde merdaneleri 3 ana kısımdan oluşur. Gövde kısmı, haddelenen malzeme ile doğrudan temas eden bölümdür. Yataklarda çalışan kısımlar ve mile bağlanan bölge de merdanenin bölümlerini oluşturur. Yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi merdane için genellikle dökme demir kullanılır. Yaygın olarak kullanılan dökme demirin yanı sıra çelik de kullanılabilir. Çelik merdaneler, döküm yoluyla üretilebilirler. Dövme merdane üretimi ise daha çok tercih edilir.